Als het Congres Trumps nieuwe Big Beautiful Bill (BBB) aanneemt, zal dat het begrotingstekort de komende jaren nog verder doen oplopen. Momenteel bedraagt dat al 7 procent van het bbp.
Behalve tijdens recessies hebben de Verenigde Staten nooit zo'n hoog tekort gehad. De staatsschuld is inmiddels opgelopen tot een hallucinante 36.900 miljard dollar. Dat is ruim 106.000 dollar per hoofd van de bevolking. Ter vergelijking: in Nederland bedraagt de staatsschuld ruim 27.000 euro per hoofd.
Waarom is deze schuld zo’n molensteen aan het worden? De Verenigde Staten torsen immers al decennialang een enorme schuld met zich mee. Die is een gevolg van hun economische en militaire dominantie.
Tot voor kort was die staatsschuld nauwelijks een probleem. Zo bedroeg de rente op 10-jaars Amerikaanse staatsleningen vijf jaar geleden slechts 0,31 procent. Met zo’n rente kun je je wel het een en ander permitteren. Het vertrouwen in de kracht van de dollar zorgde bovendien voor veel buitenlandse kopers van Amerikaanse staatsobligaties. De schuld werd redelijk eenvoudig gefinancierd.
Van gratis geld naar torenhoge belastingen
De renteverhogingen hebben dat beeld echter volledig doen kantelen. Veel uitstaande schuld moet de komende tijd worden geherfinancierd. Obligaties uit het lage-rentetijdperk worden vervangen door duurdere leningen.
Volgens het Congressional Budget Office passeert de jaarlijkse rentelast dit jaar de grens van 1.000 miljard dollar. Daarmee is het, na de sociale voorzieningen, de op een na grootste begrotingspost van de Verenigde Staten – hoger dan de uitgaven aan defensie. De VS moeten op grote schaal blijven lenen om de rente op hun uitstaande schuld te kunnen betalen. En dat terwijl die rente alleen maar stijgt. Het is een onhoudbare situatie.
De VS kampen al decennia met een hoge staatsschuld. De oorlogen in Afghanistan en Irak kostten het land naar schatting zo’n 9.000 miljard dollar. Het ruimhartige coronabeleid en het stimulerende fiscale beleid van de laatste twee presidenten (Trump en Biden) deden de rest. Er werd met geld gestrooid dat het een lieve lust was. De gestegen inflatie verergerde de situatie.
Vertrouwen verbrokkelt, kopers haken af
De Verenigde Staten worden daardoor gedwongen steeds meer te lenen, waardoor de rente op de kapitaalmarkt niet zal dalen. Bedrijven moeten zich financieren tegen steeds hogere tarieven. Creditcardschulden lopen verder op. De hypotheekrente rijst de pan uit. De stijgende rente wordt een zware last voor de economie.
Nu Trump zijn BBB – tegen de felle tegenstand van onder anderen Elon Musk in – door het Congres probeert te loodsen, brokkelt het vertrouwen van buitenlandse kopers van Amerikaanse obligaties verder af. En dan hebben de grootste kopers (Japan, China en het Verenigd Koninkrijk) ook nog eens hun eigen problemen. Recente obligatie-emissies wijzen op afnemende belangstelling bij buitenlandse beleggers.
De Amerikaanse obligatiemarkt fungeert als ruggengraat van het internationale financiële stelsel. De dollar geniet nog steeds een groot vertrouwen als toonaangevende handelsvaluta. Maar dat vertrouwen komt in het geding als de Amerikaanse staatsfinanciën verder ontsporen. Het teruggekeerde optimisme op de aandelenmarkten lijkt hier geen rekening mee te houden. Maar uiteindelijk zijn de obligatie- en valutamarkten leidend.
De markten veren telkens op als de president weer eens inbindt met zijn importheffingen. Maar daarbij wordt vergeten dat de enorme staatsschuld de oorzaak vormt van het almaar wanhopiger beleid van de Amerikaanse regering. De VS moeten van die schuld af. Maar hoe? Met hogere importheffingen? De markten hebben daar zo hun eigen ideeën over. Uit je schuld groeien door de economie te stimuleren? Daar zouden de aangekondigde enorme belastingverlagingen en versoepeling van regelgeving voor moeten zorgen.
De enige uitweg: inflatie toestaan?
In het verleden zijn soortgelijke pogingen op niets uitgelopen. Bezuinigingen of belastingverhogingen zijn politiek gezien onhaalbaar. Een presidentskandidaat die dat voorstelt, maakt geen schijn van kans.
Er blijft eigenlijk nog maar één realistische optie over. Na de Tweede Wereldoorlog bevonden de VS zich in een vergelijkbare situatie. De (oorlogs)schuld was torenhoog en de inflatie liep op. Toch slaagden de overheid en centrale bank erin het probleem te bezweren door de rente – ondanks de inflatie – laag te houden. Bij een aanhoudend hoge inflatie verdwijnen schulden immers als sneeuw voor de zon. Aldus geschiedde.
Is een herhaling denkbaar? Zeker. De Fed zal uiteindelijk (moeten) besluiten tot een ruim monetair beleid. Dat betekent een lagere rente dan eigenlijk wenselijk is, gezien de inflatie. Niet omdat de Fed bang is voor Trump, maar omdat het de enige uitweg is. De enorme stroom aan obligatie-emissies moet immers ergens heen. Nu de buitenlandse belangstelling opdroogt, blijft er nog maar één koper over: de Fed. Die zal, niet voor het eerst, moeten fungeren als lender of last resort.
De president mag dan alle aandacht krijgen in de media, in dit spel is hij niet meer dan een marionet. Het is de obligatiemarkt die regeert. Mr. Bond trekt aan de touwtjes.
Martine Hafkamp is algemeen directeur van Fintessa Vermogensbeheer. Fintessa is een zelfstandig, onafhankelijk en gespecialiseerd vermogensbeheerkantoor uit Baarn, en tweevoudig winnaar van de Gouden Stier. Deze publicatie is samengesteld door Fintessa B.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Fintessa B.V. betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Deze publicatie bevat beleggingsaanbevelingen, maar geen beleggingsadvies noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Fintessa B.V. niet instaan. Fintessa B.V. is een beleggingsonderneming en beschikt over een vergunning op grond van de Wet financieel toezicht. Fintessa B.V. staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank. Voor de uitgebreide Disclaimer verwijzen wij naar onze website www.fintessa.nl.