De State of the Union
Donderdag 24 November 2016 | Door Yves Longchamp
Gefeliciteerd, mijnheer de president! Na een eindeloze, door en door gemene en miljarden verslindende campagne bent u zojuist verkozen tot de 45e president van de Verenigde Staten en opperbevelhebber van het leger.
Het is een historische dag. U bent de meest bekritiseerde president ooit verkozen, zozeer zelfs dat veel leden van uw eigen partij hun steun hebben ingetrokken. Op 9 november 2016 is uw naam aan de wereld bekendgemaakt. Precies 27 jaar geleden was het ook een historische dag: de val van de Berlijnse muur. De ironie wil dat u van plan bent om er ook een voor uw naaste buren te bouwen. Eerlijk gezegd is het niet duidelijk op basis van welk programma u bent gekozen. U hebt veel gezegd, van belastinghervormingen tot immigratie. Praten is goedkoop en verkiezingsbeloften zijn... verkiezingsbeloften.
Bijna tien jaar na de subprime-crisis en acht jaar nadat Obama president werd, gaan we partij overschrijdend de State of the Union bekijken en de uitdagingen die voor ons liggen onder de loep nemen. De economische kerncijfers scheppen een positief beeld van de State of the Union: er is duurzame groei, volledige werkgelegenheid en geen inflatie.
BBP
Op basis van het BBP is de Amerikaanse economie sinds de piek van vóór de crisis met meer dan 11% gegroeid. De prestaties van Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, twee economieën die hun voorgaande piek met ongeveer 8% hebben overtroffen, zijn aanzienlijk zwakker als we in gedachten houden dat het epicentrum van de subprime-crisis in de VS lag en dat het Britse pond en de euro respectievelijk rond de 40% en 30% zijn gedaald tegenover de dollar.
Arbeidsmarkt & inflatie
Ook de situatie op de arbeidsmarkt is benijdenswaardig. Naar aanleiding van de subprime-crisis ontsloegen Amerikaanse ondernemingen meer dan 6% van hun arbeidskrachten, ruim twee keer zoveel als welk ander land dan ook. Het tempo waarin vervolgens nieuwe banen werden gecreëerd, is door geen enkel land geëvenaard en het werkloosheidscijfer is gedaald tot een niveau dat vergelijkbaar is met volledige werkgelegenheid.
Bovendien is de inflatie keurig op peil gebleven. In tegenstelling tot andere economieën lag de kerninflatie – de ontwikkeling van het algemene prijspeil zonder levensmiddelen en olie – steevast op of boven de 1%, zelfs tijdens het dieptepunt van de wereldwijde financiële crisis.
Op basis van deze drie, veelgebruikte indicatoren is Amerika een prettig land om in te wonen. De vraag of dit komt door de maatregelen van Barack Obama of Ben Bernanke of eerder door Jan met de pet of gewoon door een stevige dosis geluk, is niet het onderwerp van deze publicatie. We stellen slechts vast dat de Amerikaanse economie opnieuw verrassend goed in staat is geweest om een crisis te boven te komen en we verheugen ons op deze goede gezondheid.
Economische uitdagingen
Mijnheer de president, op basis van de bovenvermelde indicatoren krijgt u een gezonde economie mee. Toch liggen er enkele uitdagingen in het verschiet.
- De Amerikaanse economie bevindt zich in een vergevorderd stadium van de conjunctuurcyclus. Het werkloosheidscijfer heeft zich nu gestabiliseerd op ongeveer 5% en het zou ons niet verbazen als dit cijfer aan het eind van uw mandaat hoger uitvalt. Volgens de Fed van New York is de kans dat zich de komende twaalf maanden een recessie voordoet 8,4%; op zich een laag cijfer, maar het gaat wel omhoog.
- De Fed heeft tot nu toe slechts één keer de rente verhoogd in de huidige cyclus. Volgens ons hoofdscenario volgt in december een tweede renteverhoging. Als we uitgaan van een renteverhoging van een kwart procentpunt per jaar zou de Fed tot na 2030 niet genoeg vuurkracht hebben om de volgende recessie tegen te gaan.
- U zult tijdens uw eerste 100 dagen in het Witte Huis druk bezig zijn met het invoeren van een aantal van de hervormingen die u tijdens uw campagne hebt aangekondigd. Maar een president kan niet zelfstandig de Amerikaanse belastingwetgeving aanpassen. Alleen het Congres kan hierover wetten aannemen. Het zal dus veel tijd in beslag nemen. Bovendien zal in maart 2017 de crisis rond het staatsschuldplafond – die om de twee jaar opduikt – weer de kop opsteken en u de rest van het jaar vergezellen. Ook hier is het Congres de beslissende factor en heeft het grofweg de keuze tussen verhogen, uitstellen of afschaffen van het plafond. De financiering van uw plannen kan zo weleens problematisch worden.
Problematisch
Daarom is uw eerste mandaat nu al problematisch, aangezien de grens tussen monetaire en fiscale maatregelen immers is vervaagd doordat de onderlinge afhankelijkheid tussen beide beleidsvormen is toegenomen. Als zich een recessie voordoet, zal de impact van monetair beleid waarschijnlijk beperkt zijn en zal men steeds meer zijn aangewezen op fiscaal beleid.
Maar de spanning tussen monetair en fiscaal beleid zal des te groter worden als het gunstigere scenario van een uitblijvende recessie, een geleidelijke stijging van de inflatie en een verdere normalisering van het monetaire beleid werkelijkheid zou worden.
Vóór de subprime-crisis kon de Amerikaanse overheid tegen 4% per jaar lenen. Aangezien de schuld/BBP-ratio slechts 60% bedroeg, vertegenwoordigden de rentebetalingen ongeveer 3% van het BBP. Eind 2016 zijn de rentebetalingen gedaald tot 2,3% van het BBP, terwijl de schuld/BBP-ratio met meer dan USD 10 biljoen is gestegen tot 105%. Een eenvoudige berekening laat zien dat als de rente weer het niveau van vóór de crisis zou bereiken, de jaarlijks verschuldigde rente op de overheidsschuld zou toenemen tot 4,7% van het BBP. Een hervorming van de belastingwet is ongetwijfeld noodzakelijk, maar niet op de manier die u beloofd hebt.
Daarnaast zullen de spanningen tussen het ministerie van Financiën in Washington D.C. en de Federal Reserve toenemen. Hoe het afbrokkelende vertrouwen in de instellingen, zoals dat tot uiting is gekomen in de anti-establishment-stemmen, kan worden teruggewonnen en hoe de onafhankelijkheid van de Fed kan worden gegarandeerd, zijn essentiële vragen.
Maatschappelijke, politieke en geopolitieke uitdagingen
Naast de bovengenoemde economische uitdagingen dienen zich ook een groot aantal maatschappelijke, politieke en geopolitieke uitdagingen aan. Uw optreden kan aanzienlijke gevolgen hebben voor een aantal zaken op het gebied van bijvoorbeeld mondialisering, handelsovereenkomsten als NAFTA, TPP en zelfs het lidmaatschap van de WHO. Ook immigratie en de toenemende ongelijkheid, twee sociale en politieke kwesties die het gevolg zijn van de mondialisering en waarvan door de beleidsmaatregelen naar aanleiding van de wereldwijde financiële crisis de omvang is toegenomen, zijn actuele onderwerpen. Als opperbevelhebber van het leger van een grootmacht vervult u altijd de rol van politieman van de wereld. Hoe moeten de VS en in het verlengde daarvan de westerse wereld zich opstellen, ook in ideologisch opzicht, tegenover Rusland, het Midden-Oosten en China, 27 jaar na de verpletterende overwinning op het communisme? We zullen de komende jaren het antwoord op die vraag gespannen afwachten.
Geachte meneer de president, God zegene u en God zegene de Verenigde Staten van Amerika.
Meld u aan voor de Beleggen.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!