Spaghetti western in de eurozone
Dinsdag 21 Februari 2017 | Door Yves Longchamp
In zijn huidige toestand is de eurozone niet opgewassen tegen hogere rentevoeten. De Italiaanse rente zal het niveau van de risicovrije rente bepalen, en niet Duitsland of de VS. Aangezien Italië too big to fail is, zal de eurozone risicovrij blijven zolang de Italiaanse rente onder de nominale bbp-groei blijft.
The good
Sinds het begin van het jaar zijn de economische cijfers over het algemeen gunstig. In de VS en in de eurozone wijzen de voorlopende indicatoren op een herstel van de industriële sector en beweegt ook het consumentenvertrouwen in de juiste richting. Bovendien keert de inflatie terug. Deflatie en seculiere stagnatie zijn nu vervangen door optimisme. De Dow Jones Industrial-index overschreed voor het eerst in de geschiedenis het symbolische niveau van 20.000 punten en de rente op staatsobligaties steeg opnieuw dankzij de reflatie. Bij de Federal Reserve (Fed) en de Europese Centrale Bank (ECB) wint het idee om de economie minder te stimuleren veld. In de VS houdt de Fed gesprekken om de omvang van haar balans van USD 4,5 biljoen te reduceren. Ook in Europa is er sprake om het tempo van de obligatie-inkopen terug te schroeven. Ook al heeft Mario Draghi herhaaldelijk gezegd dat dit idee nog niet eens is besproken, is tapering, oftewel een daadwerkelijk afbouw van de obligatie-inkopen, een mogelijkheid geworden.
We zijn blij met deze recente ontwikkelingen, maar zijn maar half overtuigd van de opmerkelijke ommekeer die de beleggers sinds de verkiezing van Donald Trump hebben gemaakt.
- De voorlopende indicatoren zijn misschien wel verbeterd, maar de industriële productie heeft die trend niet gevolgd. Volgens ons hoofdscenario bevinden de ontwikkelde economieën zich in de eindfase van de conjunctuur.
- De inflatie herstelt zich inderdaad, maar alleen dankzij het basiseffect van de olieprijzen. De kerninflatie (zonder de prijzen voor energie en levensmiddelen) is zo goed als ongewijzigd gebleven.
- De gevolgen van de twee belangrijke internationale politieke gebeurtenissen van 2016 zijn nog niet duidelijk. Het Verenigd Koninkrijk bevindt zich in niemandsland en de Verenigde Staten in de handen van een sterke man. De toekomst van beide landen is onzeker en onduidelijk, en hun leiders zullen waarschijnlijk niet in staat zijn om hun beloften van enkele maanden geleden waar te maken.
- De Europese politieke agenda is zwaarbeladen, met Franse en later op het jaar Duitse verkiezingen. Daarnaast zijn in Italië ook nieuwe vervroegde verkiezingen mogelijk. Globaal genomen is er veel kans op enige teleurstelling.
The bad
ECB-voorzitter Mario Draghi heeft samen met zijn raad van bestuur besloten om de financiële markten minstens tot het einde van het jaar te blijven overspoelen met goedkope en overvloedige liquiditeiten. Dit beleid stelt de meeste leden van de eurozone tevreden. Maar Duitsland, en met name Sabine Lautenschläger, lid van de directie van de ECB, denkt dat de ECB zich binnenkort kan buigen over de vraag hoe het beleid kan worden afgebouwd.
De implicatie van een tapering voor de eurozone is een existentiële vraag, die veel verder reikt dan het monetair beleid, omdat de eurozone in zijn huidige toestand niet is opgewassen tegen hogere rentevoeten. Dat is een systeemrisico. Stel u voor dat de rentes op staatsobligaties in Europa even sterk zouden stijgen als in de VS. Dan zou de rente in Duitsland oplopen tot 2%, in Frankrijk tot 2,5%, in Spanje tot 3,1%, in Italië tot 3,8% en in Portugal tot 6,5%. Dergelijke rentevoeten zijn onhoudbaar voor de meest kwetsbare Europese landen. Zij zouden dan ook een terugkeer van de eurocrisis kunnen uitlokken.
In financieel kwetsbare landen zijn bezuinigingen op de begroting geen optie om de schuldratio te stabiliseren. Bezuinigingen doen inderdaad meer kwaad dan goed, want zij zorgen meestal voor een vertraging van de nominale bbp-groei, wat uiteindelijk leidt tot een hogere schuld/bbp-ratio. Volgens de huidige economische-consensusprognose van Bloomberg zou een strenger monetair beleid Italië en Portugal in gevaar brengen, zelfs al zouden beide landen tijdens de komende jaren erin slagen hun begroting in evenwicht te brengen. Hoewel Portugal een indrukwekkender schuldtraject heeft gevolgd dan Italië, beschouwen we Italië als een groter risico voor de eurozone. Uitgedrukt in euro is de Italiaanse schuld goed voor EUR 2.360 miljard, ruwweg tien maal de Portugese schuld, die met EUR 239 miljard kleiner is dan de Griekse schuld (EUR 322 miljard). Na de VS en Japan is Italië het land met de derde grootste staatsschuld ter wereld. Italië is too big to fail en vormt dus een systeemrisico voor de eurozone als geheel.
The ugly
De eurozone was kwetsbaar en werd in extremis gered door de ECB op 26 juli 2012, toen Mario Draghi zei: "Binnen ons mandaat is de ECB bereid alles te doen wat nodig is om de euro te behouden. En geloof me, dat zal voldoende zijn." Hoewel de uitspraak alles wat nodig is de aandacht trok, geeft binnen ons mandaat de feitelijke grens aan van de interventieflexibiliteit van de ECB. Zolang de inflatie laag blijft, wordt met een beleid van lage rente en kwantitatieve versoepeling in feite de dubbele doelstelling nagestreefd van stabiliteit van zowel de prijzen als het systeem. Het probleem met stijgende inflatie is dat dit broze evenwicht er uiteindelijk door in gevaar wordt gebracht.
De eurozone is kwetsbaar; zij heeft geen beduidende vooruitgang geboekt op het gebied van politieke en fiscale integratie of structurele hervormingen. Daarom heeft ze meer dan ooit een versoepelingsgezinde centrale bank nodig die haar ware aard laat zien zodra de inflatie aantrekt. In Europa heersen twee concurrerende visies op centrale banken. Enerzijds de juridische visie, vertegenwoordigd door Sabine Lautenschläger, een advocate van opleiding. Zij wil zorgen dat de centrale bank haar mandaat respecteert en er alles aan doet om de prijsstabiliteit te garanderen. Anderzijds de economische visie van Mario Draghi, een economist van opleiding. Hij heeft van nature de neiging om te zorgen dat de centrale bank er alles aan doet om het financiële systeem in stand te houden, met zijn instellingen, overheden, markten en munten. Indien de inflatie echt terugkomt, zullen deze twee visies in een gevaarlijk tapering-spel recht tegenover elkaar komen te staan.
Als deze analyse juist is, zal de Italiaanse rente het niveau van de risicovrije rente bepalen, en niet Duitsland of de VS. Aangezien Italië too big to fail is, zal de eurozone risicovrij blijven zolang de Italiaanse rente onder de nominale bbp-groei blijft. Wij verwachten dat deze laatste de komende jaren de 2,2% zal bereiken, wat overeenstemt met het niveau van de rente van Italiaanse 10-jarige obligaties op het moment van schrijven. Mogelijk hebben wij het hoogste peil van de risicovrije rente voor dit jaar dus al bereikt.
*Bron: https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2012/html/sp120726.en.html
Meld u aan voor de Beleggen.nl dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!