Kuddegedrag

Begin van dit jaar schreven we al dat de wereldeconomie wel een turbulente landing zal maken, maar geen crash landing. En nu het eerste kwartaal achter ons ligt, moet je al heel veel moeite doen om de tekenen van zwakte te negeren.

De cijfers van het Centraal Planbureau (een Nederlandse denktank die zeer betrouwbare economische beleidsanalyses maakt) tonen tegen het einde van 2018 een duidelijke afname van de wereldwijde handelsstromen. Dat stemt overeen met de momenteel waarneembare wereldwijde afzwakking in de verwerkende industrie. Het handelsconflict tussen China en de VS lijkt uiteindelijk toch zijn sporen na te laten.

Ook de inkoopmanagers-indices verslechteren zienderogen vergeleken met 12 maanden geleden. Verrassend is de bijzonder kleine achteruitgang voor Groot-Brittannië, dat met zijn brexit een ongekende chaos veroorzaakt en de Europese politiek al maandenlang gegijzeld houdt. Ik citeer de Noord-Ierse auteur C.S. Lewis : “Je kan niet teruggaan en het begin veranderen, maar je kan wel beginnen waar je bent en de afloop veranderen.” Misschien zullen de Britse parlementariërs dit ter harte nemen. De rest van Europa zal hen er dankbaar voor zijn.

Het rendement van de 10-jarige Duitse en Amerikaanse staatsobligaties geeft een andere aanwijzing voor de verwachtingen van de markten over de toekomstige economische ontwikkeling.  Op vrijdag 22 maart 2019 werd de rente op de actuele 10-jarige Bund voor het eerst sinds 2016 negatief. Dit kwam waarschijnlijk niet alleen doordat de markten een economische vertraging in het verschiet zien, maar ook door de angst voor eventuele chaos als het op 12 april 2019 toch tot een ordeloze brexit zou komen. Tegelijkertijd daalde ook het rendement van de Amerikaanse 10-jarige staatsobligatie tot onder de 2,5 %. Op zich is dit cijfer niet eens zo belangrijk. De marktdeelnemers werden echter verontrust door het feit dat de rentecurve, die het verschil tussen het 3-maandelijkse en het 10-jarige rendement in de VS aangeeft, voor het eerst sinds 2006 invers werd. De zes vorige recessies in de VS werden steeds 12 tot 18 maanden van te voren aangekondigd door een inversie van de rentecurve. Het is dan ook begrijpelijk dat de markt zijn verwachtingen voor de toekomstige renteveranderingen door de Amerikaanse centrale bank heeft bijgesteld. Sinds de curve invers geworden is, heeft de markt (afgeleid uit de Amerikaanse rente-futures) de waarschijnlijkheid dat de Amerikaanse centrale bank op haar vergadering van eind januari 2020 de rente verlaagt, duidelijk verhoogd van een kleine 50 % naar bijna 80 %. De waarschijnlijkheid dat de rente ongemoeid wordt gelaten, daalde evenveel!

De door de Federal Reserve van New York berekende waarschijnlijkheid van een recessie in het komende jaar, een andere breed gevolgde indicator, stijgt gestaag. Dat is nog een aanwijzing.

Lemmingen

De meeste marktdeelnemers gedragen zich momenteel als lemmingen. Het is bijna onvermijdelijk dat we allemaal tot dezelfde conclusies komen, aangezien we allemaal met precies dezelfde informatie werken, die we allemaal op hetzelfde moment uit dezelfde bronnen halen. Op dit moment komt het er daarom op aan in elk geval een gepaste afstand tot de kudde te bewaren om niet mee in de afgrond te storten.

De beschreven signalen duiden unaniem op het begin van een recessie in de VS in de komende 12 maanden, en daarmee onvermijdelijk in de hele ontwikkelde wereld. Dit betekent overigens niet dat die recessie er met zekerheid komt. Wij werken immers met waarschijnlijkheden en niet met een deterministisch proces! Het is heel goed mogelijk dat het, dankzij een vaardig samenspel van monetair beleid en begrotingsbeleid, daadwerkelijk tot een zogeheten soft landing komt, dus een geleidelijke vertraging zonder aansluitende recessie. Alles hangt echter af van dat samenspel. Dat heeft tijdens de crisis op de financiële markten goed gewerkt en het kan natuurlijk opnieuw goed gaan. Per slot van rekening heeft niemand belang bij een nieuwe recessie, de regeringen niet en ook de centrale banken niet.

Daarom blijven wij bij de opvatting die we de laatste tijd al verschillende keren hebben verwoord, namelijk dat de economie vertraagt en dat een verdere achteruitgang van de cijfers heel goed mogelijk is. Wij vertrouwen er echter op dat de verantwoordelijke instanties erin zullen slagen een echte recessie te voorkomen. Totdat dit inzicht weer gemeengoed wordt, kunnen en moeten we de kudde volgen, zij het op gepaste afstand.